WEST FRIESLAND

West-Friesland is een regio in het noorden van de provincie Noord-Holland, omsloten door de Westfriese Omringdijk en gelegen ten zuiden van de Wieringermeer. Hoorn, Enkhuizen, Medemblik en Schagen zijn de belangrijkste plaatsen in de regio. Een gedeelte van de gemeente Alkmaar valt binnen de Westfriese Omringdijk. De binnenstad van Alkmaar behoort niet tot West-Friesland.

HISTORISCH

Een van de oudste sporen van bewoning in de regio is gedateerd in de Nieuwe Steentijd met de vondst van een skelet (Cees de steentijdman).

In de oudheid deelde de rivier het Flehi, die in de Waddenzee uitmondde, Friesland in een oostelijk en westelijk deel. Door kustafslag van het Almere verdween een deel van de gouw Westflinge.

Historisch is de betekenis van West-Friesland (of soortgelijke uitdrukkingen) meerdere malen verschoven. In de Middeleeuwen werd het gebied tussen het Zwin en het Vlie vaak aangeduid als West-Frisia of Frisia ten westen van het Vlie. De eerste vermelding van West-Friesland onder deze naam, occidentalis Fresia, stamt uit 1101. Dit betreft echter een geografisch kleiner gebied ter onderscheiding van Holland, dat dat jaar ook voor het eerst genoemd wordt.

Vanaf de 11e eeuw was dit West-Friesland gedurende drie eeuwen een de facto autonome heerlijkheid, de Friese Vrijheid, aangezien de West-Friezen zich niet aan de graven van Holland wilden onderwerpen. Men spreekt in dit verband wel van een 'boerenrepubliek'. Nadat graaf Floris V West-Friesland veroverd had, volgden opstanden die onder graaf Jan I door Jan III van Renesse in 1297 met de slag bij Vronen werden onderdrukt. Sedert die tijd is West-Friesland een deel van het graafschap Holland. De naam West-Friesland wordt dan gebruikt voor de twee baljuwschappen binnen de Westfriese Omringdijk, de betekenis die het nu nog heeft, maar men duidde er ook wel het gehele Noorderkwartier buiten Kennemerland mee aan, zoals bij de Staten van Holland en West-Friesland.

ENKHUIZEN

Enkhuizen is een stad en gemeente die ligt aan zowel het Markermeer als het IJsselmeer. In de gemeente wonen 18.383 inwoners op een oppervlakte van 116,04 km² (waarvan 103,62 km² water) . Enkhuizen staat bekend als de 'Haringstad' vanwege haar verleden als centrum voor de haringvisserij. De stad is, onder meer vanwege de watersport, een belangrijk toeristisch centrum. Daarnaast telt het stadje internationaal vermaarde zaadbedrijven en tuinbouw, alsmede een cluster van kunststofindustrie.
Het door grachten doorsneden stadje Enkhuizen ligt voor een groot deel binnen de goed intact gebleven 16e-eeuwse omwalling.

Bezienswaardigheden

● Jachthavens
● Zuiderzeemuseum (buiten en binnen)
● De stedenbouwkundige projecten Patrimoniumbuurt en Snouck van Loosenpark
● Recreatiebad Enkhuizerzand
● Sprookjeswonderland
● De kleurrijke bloemen- en zaadvelden rondom de stad.
● Chartervaart
● Vestingwal
● Strand aan het IJsselmeer

Monumenten

● Boerenboom (1593)
● Buyskeshuis (1732)
● Café van Bleiswijk
● Drommedaris (1540) (spits 1648)
● Koepoort (1730)
● Oude Gouwsboom (1593)
● Peperhuis (1567)
● Snouck van Loosenhuis (1786)
● Snouck van Loosenpark (1897)
● Spuihuisje (17e eeuw)
● Stadhuis (1688)
● Stadsgevangenis (1612)
● Staverse Poortje (1615)
● Treinstation (1885)
● De Vriesstichting
● Waaggebouw (1559)
● Weeshuis (gevel 1616)
● Wester - of Sint Gommaruskerk (1470-1516)
● De Westfriese Munt (1611)
● Sint Franciscus Xaveriuskerk (1906)
● Zeemuur (1608)
● Zuider- of Sint Pancraskerk (1524)

HOORN

Hoorn ligt via het Hoornse Hop aan het Markermeer. Er wonen 71.888 mensen. De gemeente Hoorn heeft een oppervlakte van 52,49 km², waarvan 32,62 km² water.
Over de herkomst van de naam Hoorn - in oude spelling ook Horn(e) of Hoirne - doen vele mythes de ronde. De naam Hoorn is volgens oude Friese legenden afgeleid van de stiefzoon van koning Radboud, met de naam Hornus. Andere verhalen dat de naam Hoorn afkomt van een uithangbord met een posthoorn, dat begin 14e eeuw aan een van de etablissementen aan de Roode Steen hing. Een derde variant stelt dat de naam Hoorn afgeleid is van de hoornvorm van de eerste havens. De benaming Hornicwed zou weleens de oorspronkelijke vorm kunnen zijn. Het middeleeuwse Hornic betekent Hoek, en wed of wedor is het middeleeuwse woord voor water. Hornicwed zou dan slaan op de ligging in een hoek in de kustlijn.

Bezienswaardigheden

● Jachthavens
● Waag
● Westfries Museum
● Museumstoomtram Hoorn-Medemblik
● Museum van de twintigste eeuw
● Bossuhuizen

Monumenten

● De Hoofdtoren
● Hoorn, de Sint Antoniuskerk of Oosterkerk
● Cultuurcentrum Manifesto
● Statenlogement (1613) / Ceciliakapel (1453)
● Boterhal of St Jansgasthuis (1563)
● Kamer Hoorn Verenigde Oostindische Compagnie, VOC Pakhuis (1606/1610)
● Westfries Museum of Statencollege (gevel 1631)
● Diaconiehuis
● Pakhuizen (o.a. kaas) Bierkade en Appelhaven
● Hoofdtoren (1532)
● Kamer Hoorn West-Indische Compagnie (1629, gevel 1784)
● Timmermansgildehuis
● Kloosterpoort/Oude Vrouwenhof (1606)
● Postkantoor (1878)
● Foreestenhuis (1724)
● Sint Pietershof (1692)
● Weeshuis, -tuin en Mariakapel (1508)
● Claes Stapel's Hof (1682)
● De Doelen (begin 17e eeuw)
● Maria- of Kruittoren (1508)
● Oosterpoort (1576)
● Drechterlandsehuis (1728)
● Admiraliteitsgebouwen Oostereiland (de Krententuin)
● De Gekroonde Jaagschuit (1878)
● Missiehuis Mill Hill (1929)
● Standbeeld van J.Pz.Coen (1893)
● Scheepsjongens van Bontekoe
● Treinstation (1884)

MEDEMBLIK

Medemblik is de oudste stad van West-Friesland en heeft een inwonersaantal van 8492.
De naam "Medemblik" is mogelijk afkomstig van de waterloop Medemelake of Medemelacha (waterloop in moerassig terrein) die op deze plaats heeft gelopen. In 1289 werden Medemblik als eerste plaats in West-Friesland stadsrechten verleend door graaf Floris V. Floris V liet aan het einde van de 13e eeuw een dwangburcht bouwen, die nu bekendstaat als Kasteel Radboud. Het stadje werd in 1517 door het leger van Johan van Selbach, gesteund door de kapers van Grote Pier en Wijerd Jelckama geplunderd. In 1555 vond in Medemblik een grote stadsbrand plaats. Aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog, in 1572 en 1588, werd de stad door respectievelijk geuzen en prinselijke troepen belegerd.
Medemblik bezit veel historische gevels, en een stadhuis uit 1939 van de architect A.J. Kropholler. Ook staat er een werkende korenmolen (Molen De Herder, herbouwd 1986-1990).

Bezienswaardigheden

● Kloosterhuis naast de Sint-Martinuskerk
● Diverse panden aan de Westerhaven, zoals het "Dijkhuis"
● Het pakhuis "De Wolff" uit 1667 aan het Vooreiland
● Historische pand "Het hof van Medemblick"
● De drie pakhuizen genaamd "De Hoop" aan het Vooreiland
● Het "Scheve Huis" aan het Vooreiland
● Het enige huis in Medemblik in Lodewijk XVI-stijl, uit 1728
● Synagoge Medemblik, waar de Medemblikker joden uit de Tweede Wereldoorlog zijn weggevoerd
● Oorlogsmonument voor omgekomen Medemblikker soldaten, Joden en verzetsstrijders, dit wordt als zodanig gebruikt maar het is al voor de Tweede Wereldoorlog opgericht nl. als herdenkingsteken voor het Nederlandse garnizoen dat in Medemblik gelegerd was en heeft dus feitelijk niets met de Tweede Wereldoorlog te maken. Het ligt op het kruispunt Nieuwstraat / Breedstraat.
● Oosterhaven 21, historisch woonhuis uit de 18e eeuw
● Het grachtenpand het "Moeder Engelen" aan het Achterom
● Het pakhuis van de West-Indische Compagnie aan de Oosterhaven
● Het Gereformeerde Weeshuis "De Vier Weeskinderen" met poort uit 1765 aan de Torenstraat; de beeldjes van de weeskinderen boven de poort sierden eens een Nederlandse postzegel;
● De Waag aan de Kaasmarkt
● Het "Koggehuis" uit 1613 aan de Nieuwstraat
● Het (sinds 2011 voormalige) Stadhuis met resten van het oude stadhuis aan de Dam; voor 1941 stond het Stadhuis een stukje verderop aan de Nieuwstraat;
● Het Station Medemblik en deel van het spoor Stoomtram Hoorn-Medemblik
● "De Opper", tegenover meelmolen "De Herder", houten directiewoning Zuiderzeewerken
● Het "Swarte Woifke", gebouwd in 1640 en verbouwd in 1740 en 1780, aan de Oosterhaven
● Het "Witte Huys", op het Vooreiland, bij de aansluiting op de Hoogesteeg, thans kledingwinkel.

Monuments

● De 16e-eeuwse gracht "Het Achterom"
● De Stadsboerderijen
● Het "Dijkhuis" uit 1599
"Landswerf", gebouwd 1799-1800, torentje 1808, ooit onderkomen voor de marine en daarna Provinciaal Ziekenhuis (voor geestelijk gestoorden), sinds 1966 leegstaand en in de jaren 80 ingericht als appartementencomplex, te midden van een parkje;
● De korenmolen "De Herder" (vernietigd in 1948, herbouwd in 1986-90 waarbij veel nieuwe materialen maar ook oude onderdelen uit 1695 uit een molenromp "De Herder" uit Jisp, later Willeskop, werden gebruikt, om die reden is de naam aangehouden en is deze molen rijksmonument)
● Het "Kasteel Radboud" (1286-1288), opgeknapt na bouwvalligheid in 1888
● Het Nederlands Stoommachinemuseum uit 1869 (ook wel Stoomgemaal Vier Noorder Koggen)
● Het "Murrayhouse" met uitzicht op het graf van Lord George Murray
● Weduwenhuisjes uit 1500
● Het "Belasting-Huys" aan de Torenstraat en de Westerhaven
● Het "Koersen-Huys" aan de linkerzijde van het Belasting-Huys
● Pand aan het Bagijnhof in renaissancestijl
● Het "Waterschapshuis" met kleine luidklok in de dakruiter, aan de Westerhaven.
● Het "Regthuys", te herkennen aan een lantaarn net boven de deur, gelegen aan de Westerhaven
● Het "Roze Huis", geboortehuis van de architect die de oorspronkelijke molens bij de "Vier Noorder Koggen" polder bouwde, nu staat op die plek een stoommachine-pomp
● Het bakkerijmuseum "De Oude Bakkerij"
● Het Hoofdpostkantoor, aan het Van Houwingepark in de binnenstad, thans niet meer in gebruik
● Restanten van de Oostpoort voor Kasteel Radboud